System świadczeń rodzinnych funkcjonuje na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz. U. z 2006 r. Nr 139 poz. 993)
Świadczeniami rodzinnymi są:
1. zasiłek rodzinny i dodatki do zasiłku rodzinnego
2. świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne
3. jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka tzw. becikowe
Świadczenia rodzinne przysługują:
- obywatelom polskim;
- cudzoziemcom: do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,
- cudzoziemcom jeżeli wynika to z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym,
- cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt. 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694), zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy, jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Świadczenia rodzinne przysługują osobom, o których mowa w pkt. 2 jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres zasiłkowy, w którym otrzymują świadczenia rodzinne, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Kwoty zasiłków i dodatków:
Od 01 listopada 2009 r. wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie:
- 68,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia,
- 91,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia,
- 98,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.
Dodatki do zasiłku rodzinnego:
- dodatek z tytułu urodzenia się dziecka – 1.000 zł jednorazowo,
- dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego – 400 zł miesięcznie,
- dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka – 170 zł miesięcznie, nie więcej niż 340 zł miesięcznie na wszystkie dzieci w rodzinie oraz 250 zł miesięcznie na dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, nie więcej jednak niż 500 zł. na wszystkie dzieci,
- dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej – 80 zł miesięcznie na trzecie i na każde kolejne dziecko uprawnione do zasiłku rodzinnego,
- dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego – 100 zł jednorazowo,
- dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania 90 zł miesięcznie, gdy dziecko zamieszkuje w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły (ponadgimnazjalnej lub szkoły artystycznej, w której jest realizowany obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także szkoły podstawowej lub gimnazjum w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności),
- 50 zł w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły (ponadgimnazjalnej, a także szkoły artystycznej, w której jest realizowany obowiązek szkolny i obowiązek nauki w zakresie odpowiadającym nauce w szkole ponadgimnazjalnej),
- dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego 60 zł miesięcznie na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia, 80 zł miesięcznie na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 24 roku życia.
Pozostałe świadczenia:
- zasiłek pielęgnacyjny – 153 zł
- świadczenie pielęgnacyjne – 520 zł
- jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka – 1 000 zł
1. Zasiłek rodzinny i dodatki do zasiłku rodzinnego
Zasiłek rodzinny przysługuje:
- rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka,
- opiekunowi faktycznemu dziecka tj. osobie faktycznie opiekującej się dzieckiem, jeżeli wystąpiła do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka
- osobie uczącej się tj. osobie pełnoletniej uczącej się nie pozostającej na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub w związku z ustaleniem, wyrokiem sądowym lub ugodą sądową, prawa do alimentów z ich strony do ukończenia przez dziecko 18 roku życia lub nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21 roku życia, albo 24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub w szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.
Szkoła, w rozumieniu przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, to szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadpodstawowa i ponadgimnazjalna oraz szkoła artystyczna, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, specjalny ośrodek wychowawczy dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania oraz ośrodek umożliwiający dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki.
Szkoła wyższa, to uczelnia w rozumieniu przepisów Prawo o szkolnictwie wyższym, a także kolegium nauczycielskie, nauczycielskie kolegium języków obcych oraz kolegium pracowników służb społecznych.
Niezbędne dokumenty:
- Wniosek,
- kserokopia dowodu osobistego lub kserokopii innego dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby ubiegającej się o zasiłek rodzinny;
- skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka /dzieci/;
- zaświadczenie od lekarza o tym, że kobieta pozostawała pod opieką lekarską w okresie ciąży (dot. osób ubiegających się o dodatek z tytułu urodzenia się dziecka);
- kserokopia orzeczenia o niepełnosprawności dziecka;
- kserokopia orzeczenia o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, w przypadku gdy w rodzinie wychowuje się dziecko niepełnosprawne powyżej 16 roku życia;
- zaświadczenie, że dziecko uczy się w szkole ponadgimnazjalnej;
- zaświadczenie, że dziecko uczy się w szkole wyższej, w przypadku osoby uczącej się lub osoby legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności;
- zaświadczenia i oświadczenia stwierdzające wysokość dochodu rodziny, w tym odpowiednio:
- zaświadczenie z urzędu skarbowego o wysokości dochodów uzyskanych przez członków rodziny w roku 2008 lub zaświadczenia z urzędu skarbowego o nie uzyskaniu dochodów przez pełnoletniego członka rodziny,
- oświadczenia członków rodziny o wysokości uzyskanego dochodu w roku 2008, jeżeli członkowie rodziny rozliczają się na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne;
- oświadczenia członków rodziny o wysokości uzyskanego w roku 2008 innego dochodu nie podlegającego opodatkowaniu,
- zaświadczenie właściwego organu gminy lub kserokopii nakazu płatniczego o wielkości gospodarstwa rolnego wyrażonej w hektarach przeliczeniowych ogólnej powierzchni w roku 2008;
- kserokopia umowy dzierżawy, w przypadku oddania części lub całości znajdującego się w posiadaniu rodziny gospodarstwa rolnego w dzierżawę, na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, albo oddania gospodarstwa rolnego w dzierżawę w związku z pobieraniem renty określonej w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej,
- kserokopia umowy zawartej w formie aktu notarialnego, w przypadku wniesienia gospodarstwa rolnego do użytkowania przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną,
- kserokopia przekazów lub kserokopii przelewów pieniężnych dokumentujących wysokość alimentów, jeżeli członkowie rodziny są zobowiązani wyrokiem sądu lub ugodą sądową do ich płacenia na rzecz osoby spoza rodziny,
- kserokopia odpisu wyroku sądu zasądzającego alimenty na rzecz osób w rodzinie lub kserokopii odpisu protokołu posiedzenia zawierającego treść ugody sądowej, przekazy lub przelewy pieniężne dokumentujące faktyczną wysokość otrzymanych alimentów, w przypadku uzyskania alimentów niższych niż zasądzone w wyroku lub ugodzie sądowej, oraz zaświadczenia komornika o całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji alimentów, a także o wysokości wyegzekwowanych alimentów w roku 2008 w przypadku wyegzekwowania alimentów niższych niż zasądzone w wyroku, ugodzie sądowej lub ugodzie przed mediatorem,
- zaświadczenie o wysokości ponoszonej opłaty za pobyt członka rodziny, przebywającego w roku kalendarzowym 2008, w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie,
- dokument określający datę utraty dochodu z roku 2008 oraz miesięczną wysokość utraconego dochodu,
- dokument określający wysokość uzyskanego dochodu z pierwszego pełnego miesiąca przez członka rodziny - w przypadku uzyskania nowego dochodu,
- informacja sądu o toczącym się postępowaniu w sprawie o przysposobienie dziecka, w przypadku osoby faktycznie opiekującej się dzieckiem, która wystąpiła o przysposobienie tego dziecka;
- kserokopia aktów zgonu rodziców lub kopię odpisów wyroków zasądzających alimenty, w przypadku osoby uczącej się;
- kserokopia karty pobytu, w przypadku cudzoziemca przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, kserokopii zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, kserokopii zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt. 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 128, poz. 1175, z późn. zm.) tj. zezwoleniem na zamieszkanie na czas oznaczony wydanym osobie w związku z zamiarem wykonywania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej na podstawie przepisów obowiązujących w Rzeczpospolitej Polskiej, lub podjęciem lub kontynuacją studiów i szkoleń zawodowych przez tę osobę, kserokopii zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy;
- kserokopia odpisu prawomocnego wyroku sądu orzekającego rozwód lub separację albo kopię aktu zgonu małżonka lub rodzica dziecka, w przypadku osoby samotnie wychowującej dziecko;
- aktualny odpis zupełny aktu urodzenia dziecka, w przypadku gdy ojciec jest nieznany;
- kserokopia odpisu wyroku oddalającego powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego;
- kserokopia orzeczenia sądu zobowiązującego jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka.
Osoby ubiegające się o przyznanie poszczególnych dodatków do zasiłku rodzinnego do wniosku o zasiłek muszą dołączyć dodatkowe dokumenty (odpowiednio do sytuacji rodziny):
1) Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego:
- zaświadczenie pracodawcy o udzieleniu urlopu wychowawczego oraz o okresie, na jaki urlop wychowawczy został udzielony;
- zaświadczenie o co najmniej sześciomiesięcznym okresie pozostawania w stosunku pracy bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego;
- zaświadczenie organu emerytalno - rentowego stwierdzające, że osoba ubiegająca się była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych;
- zaświadczenie lekarza zalecające przebywanie dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności z powodów terapeutycznych w żłobku albo w przedszkolu;
- zaświadczenie specjalnego ośrodka szkolno - wychowawczego, w przypadku umieszczenia w nim dziecka, o niekorzystaniu w nim z całodobowej opieki.
2) dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka:
- kserokopia skróconego aktu zgonu drugiego z rodziców dziecka lub
- aktualny odpis zupełny aktu urodzenia dziecka, w przypadku gdy ojciec dziecka jest nieznany lub odpis wyroku oddalającego powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców.
3) dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania:
- dokument potwierdzający tymczasowe zameldowanie ucznia w roku szkolnym w bursie, internacie lub w innym miejscu zapewniającym zamieszkanie, prowadzonych przez podmiot publiczny;
- zaświadczenie, że dziecko uczy się w szkole w roku szkolnym;
- oświadczenie osoby fizycznej o wynajmie lokalu uczniowi na rok szkolny oraz dokument potwierdzający tymczasowe zameldowanie.
W przypadku zmiany w liczbie członków rodziny, uzyskaniu dochodu lub innych zmian mających wpływ na prawo do zasiłku rodzinnego, osoba otrzymująca świadczenie zobowiązana jest niezwłocznie powiadomić o tych zmianach podmiot realizujący świadczenia rodzinne.
2. Świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne
Świadczenie pielęgnacyjne:
Od 1 stycznia 2010 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego jest ustalane niezależnie od dochodów rodziny i na czas nieokreślony lub do ostatniego dnia miesiąca, w którym moc traci orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, jeśli zostały one wydane na czas określony, przysługuje:
osobom, na których, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59, z późn.zm.), ciąży obowiązek alimentacyjny, a także opiekunowi faktycznemu dziecka oraz osobie innej niż spokrewniona w pierwszym stopniu, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, pod warunkiem, że nie ma osoby spokrewnionej w pierwszym stopniu albo gdy osoba ta nie jest w stanie sprawować opieki, jeśli osoby te rezygnują z zatrudnienia lub nie podejmują zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Niezbędne dokumenty:
- kserokopia dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby ubiegającej się o świadczenie pielęgnacyjne oraz osoby, na która ma być przyznane świadczenie pielęgnacyjne (dotyczy osób dorosłych),
- kserokopia orzeczenia o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności,
- kserokopia aktu urodzenia dziecka
- oświadczenie osoby ubiegającej się o świadczenie pielęgnacyjne o rezygnacji lub nie podejmowaniu zatrudnienia w związku z opieką nad niepełnosprawną osobą, a także o braku uprawnień tej osoby do emerytury, renty, renty socjalnej, zasiłku stałego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
- zaświadczenie specjalnego ośrodka szkolno - wychowawczego, w przypadku umieszczenia w nim dziecka, o niekorzystaniu w nim z całodobowej opieki.
Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego wynosi 520,00 zł miesięcznie.
Zasiłek pielęgnacyjny:
Przysługuje:
- dziecku niepełnosprawnemu,
- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała przed ukończeniem przez nią 21 roku życia,
- osobie, która ukończyła 75 lat,
Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się niezależnie od wysokości dochodu osoby niepełnosprawnej i dochodu rodziny, w kwocie 153 zł miesięcznie.
Jeżeli osoba uprawniona jest do dodatku pielęgnacyjnego przyznanego do emerytury bądź renty, zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje.
Niezbędne dokumenty:
- kserokopia orzeczenia o niepełnosprawności dziecka, albo
- kserokopia orzeczenia o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności osoby powyżej 16 roku życia ze wskazaniem daty powstania niepełnosprawności, albo
- kserokopia orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności,
- kserokopia dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby ubiegającej się o zasiłek pielęgnacyjny,
- kserokopia aktu urodzenia dziecka (dot. dzieci do ukończenia 18 roku życia).
Przy składaniu kserokopii dokumentów należy posiadać przy sobie ich oryginały celem udostępnienia do wglądu pracownikowi GOPS, który potwierdza ich zgodność z oryginałem.
Gdy okoliczności sprawy mające wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych wymagają potwierdzenia innymi dokumentami, podmiot realizujący świadczenie może domagać się takich dokumentów.
Zasiłek pielęgnacyjny przyznawany jest do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia o niepełnosprawności. Na przyznanie tego zasiłku nie ma wpływu kryterium dochodowe w rodzinie, tak jak to ma miejsce w przypadku zasiłku rodzinnego.
Osoba ubiegająca się o zasiłek pielęgnacyjny dla osoby pełnoletniej składając wniosek musi przedstawić upoważnienie tej osoby do złożenia wniosku w jej imieniu, chyba że jest opiekunem prawnym.
Zgodnie z art.24 ust.2a ustawy o świadczeniach rodzinnych, jeżeli osoba w okresie trzech miesięcy od wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności złoży wniosek o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego, prawo do zasiłku pielęgnacyjnego ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.
W sytuacjach, gdy osoba uzyska ponowne orzeczenie o niepełnosprawności stanowiące kontynuację poprzedniego orzeczenia, zgodnie z art.24 ust.3a ustawy o świadczeniach rodzinnych, prawo do świadczeń rodzinnych ustala się od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia, jeżeli osoba spełnia warunki uprawniające do nabycia tych świadczeń oraz złożyła wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności w terminie miesiąca od dnia utraty ważności poprzedniego orzeczenia i prawa do świadczeń rodzinnych uzależnionych od niepełnosprawności w terminie trzech miesięcy od dnia wydania orzeczenia.
3. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka tzw. becikowe
Jest to jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się żywego dziecka,
przyznawane jest ojcu lub matce dziecka albo opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu, bez względu na dochód.
Niezbędne dokumenty:
- wniosek składa się w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka (wnioski złożone po tym terminie pozostawiane są bez rozpatrzenia). W przypadku, gdy wniosek dotyczy dziecka objętego opieką prawną, faktyczną albo dziecka przysposobionego - terminie 12 miesięcy od dnia objęcia dziecka opieką lub przysposobienia,
- kserokopia dowodów osobistych obojga rodziców,
- kserokopia aktu urodzenia dziecka,
- oświadczenie złożone przed pracownikiem Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Zbuczynie, że rodzice dziecka nie ubiegali się i nie będą się ubiegali o „becikowe” w innym ośrodku.
- zaświadczenie od lekarza o tym, że kobieta pozostawała pod opieką lekarską w okresie ciąży.